biyografi 

basında

çeviriler

söyleşi

ana sayfa

       
ROMAN
peygamber çiçeği
asmalı pencere
ÖYKÜ
kurtboğan
kiraz küpeler
gurbet kaçtı gözüme
turuncu eleni
le transanatolien
GEZİ
bükreş günleri
ÇOCUK KİTABI
bizim sinemamız var
cumartesiye çok....
 
CEREN BALEL
 
MEKTUPLAR
HAFTANIN YAZISI
ARŞİV
 
iletişim






SÖYLEŞİ  


“PEYGAMBER ÇİÇEĞİ” ÜSTÜNE MUSTAFA BALEL İLE BİR SÖYLEŞİ
 

Sennur SEZER
 

Soru: Balel, gerek öykülerinde gerekse “Peygamber Çiçeği” romanında kadın kahramanların ağırlık kazandığını görüyoruz. Bu yalnızca öykünün ağırlığını onların taşımalarından değil. Davranışlarından ruh durumlarına kadar daha iyi yansıtılmalarından, ayrıntılı anlatımlarından da geliyor. Erkek kahramanlar geri planda kalıyorlar. Onların ruhsal durumlarını ise hiç bilmiyoruz. Kadınları çok iyi gözlemlediğin anlaşılıyor. Kadın kahramanları duygusal ve toplumsal durumların zıtlıklarını daha iyi belirtmek için mi seçtin? Yoksa kadınları bu kadar iyi anlatışının özel sebepleri var mı? 

            Yanıt:     Haklısınız, “Kurtboğan” ve “Kiraz Küpeler”i izleyen çalışmalarımda özellikle son dönem öykülerimde ve “Peygamber Çiçeği”’nde çilekeş Anadolu kadının sorunları ağır basıyor. Bunu artık duygusal yanı daha iyi yansıttığına mı yorumlarsınız, toplumsal çelişkileri daha belirgin vurguladığına mı… Yoksa bir yazarın, insancıl yanıyla kişisel çıkarları arasındaki çatışkı her an sezilen bir üvey anneyle üç genç kız arasında tampon oluşturmakla geçen, biri öz iki anneanne ve bir o kadar üvey babaanneyle daha da renklenen çocukluk ve ergenlik dönemlerinin kazandırdığı gözlem birikimine mi?... Orasını bilemem. Kuşkusuz bunların tümünün payı vardır da, ben diyorum ki, şu geçiş döneminde, hiç olmazsa toplumun bir yarasına, ekonomik özgürlüklerini elde edememiş Anadolu kadının sorunlarına yönelmek, bu yaraya bir neşter vurmak, bireysel bunalımların, insanı nihilizme götüren aşırı simgeciğin, fantasizmin goygoyculuğunu yapmaktan iyiydi.

             Belki politize yapıları gereği fazla derinliğine inilemedi, yalnızca evdeki konumlarıyla yetinildi ama erkeklerin geri planda bırakılıp ruhsal durumlarının irdelenmediği konusundaki görüşünüze katılmıyorum. Kadınların başarıyla çizdiğimi vurguladığınız o ruhsal durumlarını belirleyici öğe olarak yerini alıyor onlar benim öykü ve romanlarımda. Teker teker hiçbir anlam taşımayan objeler, bütün içerisindeki konumlarıyla var olur, değer kazanırlar bildiğiniz gibi. Bir hamam sahnesi alalım ele. Göbek taşında sere serpe uzanmış, her yanları sırılsıklam ter içinde kalmış, yüzü gözü havuç gibi kızarmış yarı baygın insanlar… Dönen başını avuçlarıyla bastırarak sarsak adımlarla yürüyen yaşlılar… Körük gibi inip kalkan göğüslerini tutarak gönülsüzce yanındakilerin dertlerini dinleyenler… Ağzını soğuk su musluğuna dayayıp kana kana içen, içtikçe canlanıp dirilen insanlar… Nasıl ki burada adı anılmadığı halde gözümüzün önüne ‘sıcak’ geliyor, onun bunaltıcılığı çöküyorsa üstümüze benim öykü ve romanlarımda da öyle. Görünüşte bir geri plandalık ve siliklik onlarınki. Dolaylı bir anlatımla etkin, baskın, belirleyici yapıları her an seziliyor… Kaldı ki toplumumuzda –belki daha pek çok toplumda da öyle- ekonomik baskının ötesinde, diğer bilinen kurumların ağırlığını daha bir yoğun duyuyor kadınlar. Başlarının üstünde Demokles’in kılıcı gibi sallanıp duran gelenekler, töreler, toplumsal koşullanmalar, dirençsizlikleri, fiziksel zayıflıkları… Bu mengenede kıvranırken önlerinde iki seçenek var: Ya kaderci bir tutumla durumu kabullenecek ya da başkaldıracaklar.

 

            Soru : Başkaldırıda bir kahraman olarak ben, durumunu kendi seçen bir kahraman olarak Peygamber Çiçeği’ni hatırlıyorum. Öteki kadın kahramanların, Peygamber Çiçeği’nin annesi, “Gülname” adlı öykündeki kız… durumlarını kabullenmiş kişiler. “Peygamber Çiçeği”ndeki Nurten’in, “Cumartesiye Çok Var mı?”daki Deste’nin başkaldırı ise bilinçsiz bir yabancılaşma durumunda olduğu için sonunda düzenin dişlilerine takılmak oluyor. Bu da durumu değiştirmiyor. Bu anlamda kadınların düzenin getirdiği durumdan kurtulma şansları yok… Ne dersin? 

            Yanıt :   Evet öyle. Asıl vurgulamak istediğim de bu zaten. Hani derler a: Keskin sirke küpüne zarar. Kendi elleriyle kendilerini daha zor duruma sokuyor bu kişiler; adamakıllı açmaza sürükleniyorlar. İnsan doğasından gelen olağan bir tepki, sıradan bir duygusallığın yansımasından başka bir şey olmayan bu dışavurum, neyi değiştirebilir?... Fakat önemli. İnsanoğlunu eşyadan ayıran bu özelliği küçümsememeli bence. Mangal kenarına kıvrılmış  uyuyan bir kedi bile rahatını bozmaya kalkıştığınızda homurdanıyor, hoşnutsuzluğunu açığa vurmak için çakmak çakmak gözlerle üzerimize yürüyor, hatta temiz bir dayak çekip kapı dışarı edeceğimizi bile bile cırnak atıyor da insan denen yüce varlığın bunu yapmasını neden yadırgıyoruz ki! Önemli olan insanın bu doğal tepkiye sahip olması, benliğinde tetikte tutması onu. Yapa boza öğrenmiyor muyuz her şeyi?... Bir bilen çıkıp öğretiverir nasıl olsa bu helvanın nasıl karılacağını…

            Kurtulma dediniz de, toplumu erkekler ve kadınlar birlikte oluşturuyorsa, kurtulmayı bir kesimin tekeline vermek niye?...

 

            Soru : “Peygamber Çiçeği”ndeki kızın genelev seçimini biraz açar mısın? Bir öfkenin sonucu mu, bilinçaltında gördüğü rugan pabuçlu genelev kadınının ailenin baskın kişisi babaanneden ilgi görmesi mi etkin, yoksa film ve gazetelerin özendirmeleri mi? Çünkü ne fiziksel yapı olarak ne de dünyaya bakışı buna uygun değil Nurten’in. 

            Yanıt :    Nurten, dediğiniz gibi, şımarık, arı satmış namusu tellala vermiş bir erkek delisi değil. Sınıf atlayıp parayla oynamayı amaçlayan bir gözü kara da değil. Böyleyken bu yolu seçip kendini Çiçek Pazarı’na atması neden?... Ben olsam bu soruyu şöyle sorardım: “Nurten’i Çiçek Pazarı adındaki batakhaneye iten ne?” Ve hemen şu yanıtı verirdim: Sosyal tabandaki çarpıklığın yarattığı öfke… Çocukluk ve ergenlik dönemi Sivas’ın bir kenar mahallesinde, çevrede önceleri etkin ve saygın bir aileyken, büyükbabanın ölümünden sonra – kabuk değiştiren üretim ilişkileri sonucu - yoksullaşan bir ailede geçiyor Nurten’in… Çevre baskısı ve oğlunun farklı mezhepten bir kızla evlenmesini bir türkü içine sindiremeyen büyükannenin kışkırtmalarıyla her gün karısını döven bir babası var bu kızın. Bir de yediği dayağın acısını çocuklarından çıkarmakla rahatlayan bir annesi… Ve onu bu cehennemden kurtulmak için her şeyi göze almaya iten temel olay, bardağı taşıran son damla: saçlarını kestirdi diye babasının kıyasıya dövüp bileklerinden tavana asması… Bütün bunlar bir toplumsal kaosun yansıması değil midir?... Sonra dedikodular… Bir babanın sırf saçını kesti diye gelinlik kızını bütün bir gece tavanda bileklerinden asılı bırakarak mahalleyi ayağa kaldırması akıl alır bir iş olmadığına göre, olay çarpıtılarak farklı boyutlara ulaştırılmaya gebe. Henüz ipten indirilen Nurten hasta yatağında sancılar içinde kıvranırken sözümona hasta görmeye gelenlerin ayaküstü uyduruverdikleri yalanların kulaktan kulağa yayılması kıza çevrede yaşama hakkı tanır mıydı? O da ayrı bir olay tabi.

 

            Soru : “Peygamber Çiçeği”nde baştan son yöresel bir dil kalıbı kullanıyorsun. Örneğin “Utanmasaydı ya, tabanları yağlayıp kaçacaktı.” Cümlesi okunduğunda ‘ya kaçacaktı ya da bayılacaktı’ gibi bir tamamlamayı gerektiği duygusunu veriyor. Bir yanlış anlatım yolu seçmişsin kanısıı da edinilebilir. Bu seçimi belki de “Peygamber Çiçeği”nin şehirdeki yabancılaşmasını vermek için yaptın. Yöresel dil kalıbını kullanmanın nedenlerini anlatır mısın? 

            Yanıt :   Yöresel dil kalıbı kullandığımı da nereden çıkarıyorsunuz? Kadın konusunu deşmedeki titizliği burada da gösterip, en azından TDK Türkçe Sözlük’e baksaydınız, “ya” maddesindeki uzun açıklamalar arasında romanımda yer yer kullandığım ve anlatım özgünlüğümün bir parçası olduğuna inandığım ‘yanın orada aynen yer aldığını, iki cümleden gerekçe bildireni üzerinde ısrar anlamı taşıyan bu ‘ya’nın “Kitabı eline geçirdi ya bitirmeden bırakmaz.” diye bir örnekle de vurgulandığını görecektiniz. İşte o ‘ya’ benim kullandığım. Hem şöyle biraz gerilere dönüp otuz kırk yıl önceki sözlüklere göz atmaya kalkışsak, acaba onlarda da şu anda olduğu gibi dört farklı anlamda kullanılan bir ‘ya’ maddesi mi çıkacaktı karşımıza?... Dil canlı bir olaydır, doğar, gelişir, yaşar, ölür. Geçmişte nice kalıplar sürecini tamamlayıp yok oldu, gitti. Yerini yenilerine bırakarak… Güzel Türkçe’mize birkaç yıl sonra incelemecilerin, araştırmacıları üç beş yeni ‘ya’ katmayacağını nereden biliyoruz?...

 

            Soru : “Gülname” öykünden başlayarak kırsal kesimden şehre göçenleri, değişen değer yargılarını anlatıyorsun. Değer yargılarında, genellikle tutucu olan kadınların değişmeleri, toplumsal değişimi yansıtması yönünden önemli. Bu hikâyeler “Gülname”, “Anacık”, “Gözyaşı Satıcısı”, “Cumartesiye Çok var mı?” birbirinin devamı gibi. Yeni bir roman hazırlığında mısın? 

            Yanıt :      “Köşküm Var Deryaya Karşı” adıyla topladığım bu öykülerin tümü bir arada okunduğunda bir roman oylumunu ve derinliğini aratmayacak belki. Ama burada asıl belirtmek istediğim, ilk halkasını “Peygamber Çiçeği”nin oluşturduğu “Ayışı Otopsileri” adlı bir dörtlü. İkinci kitabı şimdilerde bitirdiğim “Asmalı Pencere” olan bu çalışma “Gün Vurgunu” ve “Civelek adlı romanlar da tamanlandığında, topluma neşter vuran bir dörtlü çıkacak ortaya.
 

 YAZKO Edebiyat,  Sayı : 20
Haziran, 1982  

canada goose homme parajumpers solde doudoune moncler timberland femme ugg suisse doudoune moncler femme timberland homme ugg australia parajumpers femme moncler soldes canada goose solde moncler femme canada goose pas cher moncler doudoune femme canada goose femme timberland suisse moncler homme parajumpers homme ugg pas cher in nederland hvor kjøpe generisk cialis på nett i Norge
ugg ale canada goose suomi moncler sale canada goose takki barbour takki moncler takki timberland suomi canada goose sale parajumpers takit canada goose trillium barbour tikkitakki canada goose ale barbour jacket parajumpers long bear moncler untuvatakki parajumpers takki
adidas superstar femme adidas stan smith adidas superstar adidas stan smith femme
belstaff motorcycle jackets woolrich canada moncler vancouver barbour jacket duvetica canada uggs canada peuterey jacket woolrich parka timberlands canada parajumpers gobi timberland boots women duvetica outlet parajumpers outlet moncler canada
canada goose italiaa ugg saldi woolrich uomo woolrich parka woolrich outlet moncler uomo scarpe timberland ugg stivali stivali ugg moncler milano timberland shoes canada goose outlet timberland scarpe moncler outlet canada goose zug in nederland hvor kjøpe generisk cialis på nett i Norge
moncler dames ugg ale uggs handschoenen moncler jas dames woolrich jas canada goose jas moncler heren parajumper jas dames barbour jackets barbour dublin timberland nederland timberland heren timberland boots moncler jas barbour wax moncler takki parajumper jas parajumpers sale in nederland hvor kjøpe generisk cialis på nett i Norge
canada goose pas cher doudoune moncler moncler outlet veste moncler timberland shoes timberland femme moncler veste moncler veste homme canada goose outlet veste barbour timberland chaussure timberland homme parajumpers pas cher canada goose montreal doudoune canada goose femme ugg soldes
parajumpers tilbud moncler jakke moncler jakke herre nike sneakers nike sko nike sb stefan janoski max nike sb janoskicanada goose baby ugg boots canada goose danmark timberland boots parajumpers long bear canada goose trillium parka canada goose jakke parajumpers udsalg parajumpers jakke udsalg ugg hjemmesko timberland sko
Viagra with Dapoxetine kaufen Kamagra Fizzy Tabs viagra apotheke Viagra pour Femme Viagra Dapoxetine Viagra pour femme acheter du cialis Generika Testpakete Acquisto Cialis Super Active Cialis Daily Viagra kopen erectiepillen kopen Acheter Levitra cialis 20mg Comprare Propecia Acquisto Brand Viagra kamagra kaufen viagra voor vrouwen Kamagra France